نقش وصیت و انواع وصیت نامه در تقسیم ارث
هرگاه بحث ارث مطرح می‌شود، یکی از موضوعاتی که دارای جایگاه و اهمت خاصی می‌باشد، وصیت است. در واقع وجود یا عدم وجود وصیتنامه و محتوای آن، در نحوه تقسیم ارث و میراث تاثیر مستقیم دارد. در مقاله پیش رو این موضوع را بررسی کرده و به اوصاف و انواع وصیت، راه‌های نگارش و میزان اعتبار آن خواهیم پرداخت.
تعریف وصیت
مفهوم وصیت در قانون تعریف نشده است؛ اما حقوقدانان آن را اینگونه بیان کرده‌اند:
عمل حقوقی که اثر آن معلق بر فوت موصی (وصیت‌کننده) است.
در واقع منظور از عمل حقوقی آن است که شخص مقرر کند پس از فوت خود، اثر حقوقی خاصی مانند “انتقال اموال به شخص ثالث” ایجاد شود. به اعتقاد بسیاری از افراد، وصیت، نوعی واقع بینی و دوراندیشی است و با توجه به اینکه متوفی پس از مرگ، اختیاری برای تصمیم گیری و اقدام نسبت به دارایی خود ندارد، تصمیمات خود را در قالب وصیت نامه به وراث و صاحبان حق اعلام می‌کند. البته این تصمیم تنها نسبت به ثلث اموال و دارایی متوفی معتبر می‌باشد و برای دو سوم باقی مانده تنها در شرایط محدودی اعتبار خواهد داشت که در ادامه به توضیح آن از زبان وکیل ارث خواهیم پرداخت.
شما می‌توانید برای مشاوره حقوقی وصیت با شماره تلفن ۰۲۱۲۲۸۷۶۵۲۵ تماس بگیرید
قانون وصیت و ارث
پس از فوت متوفی مراحل تقسیم ارث آغاز می‌شود که شامل دریافت گواهی انحصار وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم و تصفیه آن می‌باشد. در تصفیه ترکه ابتدا دیون و بدهی‌های متوفی از ماترک وی پرداخته شده و سپس نوبت به انجام وصیت می‌رسد. در این مرحله ذکر این نکته ضروری می‌باشد که کاربرد وصیت برای همه ماترک متوفی نیست و فقط بخش محدودی از آن طبق وصیت نامه تعیین تکلیف خواهد شد.
همانطور که پیشتر گفتیم، وصیت تنها برای ثلث اموال متوفی از اعتبار قانونی برخوردار است. چنانچه متوفی در وصیتش برای بیش از این مقدار تعیین تکلیف کرده باشد، عمل به این بخش از وصیتنامه منوط به رضایت وراث خواهد بود. در صورتی که برخی از وراث نسبت به این موضوع راضی بوده و برخی دیگر ناراضی باشند، عمل به متن وصیت برای دو ثلث باقی مانده تنها نسبت به سهم الارث موافقان انجام خواهد شد.
این موضوع در ماده ۸۴۳ قانون مدنی بدین شرح بیان شده است:
وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه کند، فقط نسبت به سهم او نافذ است.
اقسام وصیت
طبق ماده ۸۲۵ قانون مدنی، تمامی افراد می‌توانند به دو قسم عهدی و تملیکی وصیت کنند.
وصیت تملیکی
چنانچه محتوای وصیتنامه مربوط به انتقال مالکیت اموال متوفی به اشخاص ثالث باشد، وصیت از نوع تملیکی خواهد بود. در این حالت، عین و منافع مال، قابلیت انتقال را خواهد داشت و بدون دریافت هیچ هزینه‌ای به موصی له واگذار خواهد شد.
وصیت عهدی
در این وصیت که با هدف ایجاد تعهد انجام می‌شود، موصی، شخص یا اشخاصی را انتخاب نموده و آن‌ها را مامور به انجام اقداماتی از قبیل پرداخت بدهی‌های متوفی، اداره امور مربوط به فرزند صغیر و… می‌کند. به این شخص وصی گفته می‌شود.
انواع وصیتنامه
طبق قانون امور حسبی افراد می‌توانند وصیتنامه خود را در قالب‌های مختلفی تنظیم کنند. ماده ۲۷۶ قانون مذکور انواع ۳ گانه زیر را برای نگارش وصیتنامه پیش بینی نموده است:
۱. وصیت نامه خودنوشت
وصیتنامه دستی یا خودنوشت به گونه‌ای از وصیتنامه گفته می‌شود که تمام متن آن توسط شخص موصی و به قلم او نوشته شده و دارای تاریخ روز، ماه، سال و امضای وی می‌باشد. این وصیتنامه به راحتی نگاشته شده و هیچ هزینه‌ای برای تنظیم آن پرداخت نمی‌شود.
وصیتنامه خودنوشت یک سند عادی به شمار می‌رود که ممکن است از بین برود و یا در معرض تحریف قرار بگیرد.
ضمنا یابندگان آن ملزم هستند تا سه ماه پس از مراحل صدور گواهی انحصار وراثت، آن را به دادگاه تسلیم کنند؛ در غیر این صورت وصیت فاقد اعتبار می‌باشد
۲. وصیت نامه رسمی
این وصیتنامه همانطور که از نام آن بر می‌آید، پس از نگارش، با رعایت تشریفات در دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده و یک سند رسمی محسوب می‌شود.
در این حالت امکان تحریف و تغییر متن وصیتنامه بسیار ناچیز بوده و با توجه به ثبت شدن آن، به هیچ وجه مفقود نخواهد شد. همچنین عدم مراجعه به دادگاه و رجوع به واحدهای اجرای ثبت برای انجام دستورات آن از دیگر مزایای این نوع وصیتنامه به شمار می‌رود. با این حال پنهانی نبودن آن و هزینه‌های مربوط به ثبت وصیتنامه در مراجع ثبتی نیز باید در نظر گرفته شود.
۳. وصیتنامه سری
وصیتنامه سری را می‌توان ترکیبی از دو نوع قبلی دانست. متن این وصیت ممکن است توسط شخصی غیر از متوفی نوشته شود اما حتما باید امضای او را داشته باشد. دلیل نام‌گذاری آن نیز مربوط به محل نگهداری‌اش می‌باشد. موصی وصیتنامه خود را پس از تنظیم به اداره ثبت اسناد محل زندگی خود به امانت سپرده و اطمینان دارد که پس از مرگش بازگشایی خواهد شد. با این حال، وصیتنامه سری به دلیل تشریفات خاص کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وصیتنامه تنها به صورت کتبی معتبر می‌باشد؛ بنابراین وصیتنامه شفاهی و شهادت شهود فاقد اعتبار است.
